Perfidia Wasconica

Eginhardo en su «Vida de Carlomagno» cuenta el encuentro de éste con los Vascones en lo que según otras fuentes se conocerá como la Batalla de Roncesvalles

 [QUID IN HSPANIA FECERIT ET DE PLAGA QUAM IN EXERCITU EIUS VASCONES FECERUNT]. Cum enim adsiduo ac pene continuo cum Saxonibus bello certaretur, dispositis per congrua confiniorum loca praesidiis, Hispaniam quam maximo poterat belli apparatu adgreditur. Saltuque Pyrinei superato omnibus quae adierat oppidis atque castellis in deditionem acceptis, saluo et incolomi exercitu reuertitur, praeter quod in ipso Pyrinei iugo Wasconicam perfidiam parumper in redeundo contigit experiri. Nam cum agmine longo ut loci et angustiarum situs permittebat porrectus iret exercitus, Wascones in summi montis uertice positis insidiis – est enim locus ex opacitate siluarum quarum ibi maxima est copia insidiis ponendis oportunus – extremam impedimentorum partem et eos qui nouissimi agminis incedentes subsidio praecedentes tuebantur, desuper incursantes in subiectam uallem deiciunt. Consertoque cum eis proelio usque ad unum omnes interficiunt ac direptis impedimentis, noctis beneficio quae iam instabat protecti, summa cum celeritate in diuersa disperguntur. Adiuuabat in hoc facto Wascones et leuitas armorum et loci in quo res gerebatur situs. Econtra Francos et armorum grauitas et loci iniquitas per omnia Wasconibus reddidit impares. In quo proelio Eggihardus regiae mensae praepositus, Anshelmus comes palatii et Hruodlandus Brittannici limitis praefectus cum aliis conpluribus interficiuntur. Neque hoc factum ad praesens uindicari poterat, quia hostis re perpetrata ita dispersus est ut ne fama quidem remaneret ubinam gentium quaeri potuisset.

Eginhard,  Vita Karoli, [9]

[9]  [QUID FECERIT IN HSPANIA ET DE PLAGA (GOLPE) QUAM VASCONES FECERUNT IN EXERCITU EIUS]. Cum enim certaretur cum Saxonibus adsiduo ac pene continuo bello, dispositis praesidiis (guarniciones, destacamentos) per loca congrua (convenientes) confiniorum, adgreditur Hispaniam apparatu belli quam maximo poterat. Superatoque saltu Pyrinei (gargantas del Pirineo) acceptis in deditionem (rendición) omnibus oppidis atque castellis quae adierat, reuertitur exercitu saluo et incolomi, praeter quod in ipso iugo (cresta, cima) Pyrinei in redeundo contigit experiri parumper (por un instante) perfidiam Wasconicam. Nam cum exercitus iret porrectus (estirado) agmine longo ut situs loci et angustiarum permittebat, positis insidiis in uertice summi montis – enim locus est oportunus insidiis ponendis ex opacitate siluarum copia quarum ibi est maxima – extremam partem impedimentorum et eos qui nouissimi agminis tuebantur (defendían) subsidio incedentes praecedentes, Wascones desuper incursantes deiciunt in subiectam uallem (los precipitaron en el fondo del valle). Consertoque proelio cum eis interficiunt omnes usque ad unum (hasta el último) ac direptis impedimentis, protecti beneficio noctis quae iam instabat, cum summa celeritate disperguntur in diuersa. Et leuitas armorum et situs loci in quo res gerebatur adiuuabat Wascones in hoc facto. Econtra et grauitas armorum et iniquitas loci reddidit per omnia Francos impares Wasconibus. In quo proelio Eggihardus praepositus regiae mensae, Anshelmus comes palatii et Hruodlandus praefectus limitis Brittannici cum aliis conpluribus interficiuntur. Neque poterat uindicari hoc factum ad praesens, quia re perpetrata hostis ita dispersus est ut ne fama quidem remaneret ubinam gentium ( en qué lugar del mundo) potuisset quaeri.

Boethius

Consolatio Philosophiae

O qui perpetua mundum ratione gubernas,
terrarum caelique sator, qui tempus ab aeuo
ire iubes stabilisque manens das cuncta moueri,
quem non externae pepulerunt fingere causae
materiae fluitantis opus, uerum insita summi
forma boni, liuore carens tu cuncta superno
ducis ab exemplo; pulchrum pulcherrimus ipse
mundum mente gerens similique in imagine formans
perfectasque iubens perfectum absoluere partes.
Tu numeris elementa ligas, ut frigora flammis
arida conueniant liquidis, ne purior ignis
euolet aut mersas deducant pondera terras.
Tu triplicis mediam naturae cuncta mouentem
connectens animam per consona membra resoluis.
quae cum secta duos motum glomerauit in orbes,
in semet reditura meat mentemque profundam
circuit et simili conuertit imagine caelum.
Tu causis animas paribus uitasque minores
prouehis et leuibus sublimes curribus aptans
in caelum terramque seris, quas lege benigna
ad te conuersas reduci facis igne reuerti.
Da, pater, augustam menti conscendere sedem,
da fontem lustrare boni, da luce reperta
in te conspicuos animi defigere uisus.
Dissice terrenae nebulas et pondera molis
atque tuo splendore mica; tu namque serenum,
tu requies tranquilla piis, te cernere finis,
principium, uector, dux, semita, terminus idem.

Libro III, capitulo 9

O qui gubernas mundum ratione perpetua, Oh tú que gobiernas al mundo con una inteligencia eterna; sator terrarum caelique, creador de las tierras y del cielo; qui iubes ab aeuo tempus ire, que ordenas desde la eternidad que el tiempo transcurra; manensque stabilis das cuncta moueri, y permaneciendo inmóvil permites que todas las cosas se muevan; quem non causae externae pepulerunt fingere opus materiae fluitantis, a quien las causas exteriores no impulsaron a modelar la obra de materia fluyente; uerum forma insita summi boni, sino la forma implantada (en ti) del bien supremo; carens liuore, careciendo de envidia; tu ducis cuncta ab exemplo superno, tu guías todas las cosas según un ejemplo superior; ipse pulcherrimus gerens mente mundum pulchrum, tú mismo hermosísimo llevando en la mente un mundo hermoso; formansque in simili imagine, formándolo en imagen semejante; iubensque perfectum absoluere perfectas partes, y ordenando que lo perfecto desprenda partes perfectas; Tu ligas elementa numeris, tu unes los elementos por los números (proporciones armoniosas); ut frigora conueniant flammis, para que los fríos concuerden con las llamas; arida liquidis, lo seco con lo líquido; ne ignis purior euolet, para que un fuego muy puro no se evapore; aut pondera deducant terras mersas, o los pesos hagan descender las tierras hundidas; Tu connectens animam mediam naturae triplicis mouentem cuncta, tú que unes el alma intermedia de una triple naturaleza que hace mover todo; resoluis per membra consona, las desatas en partes harmoniosas; quae cum secta glomerauit motum in orbes duos, la cual cuando, dividida, ha concentrado el movimiento en dos círculos; meat reditura in semet, circula la que ha de volver en sí misma; circuitque mentem profundam, rodea la inteligencia profunda; et conuertit caelum simili imagine, y hace girar el cielo según un modelo semejante; Tu prouehis animas uitasque minores causis paribus, tu arrastras las almas y las vidas inferiores por las mismas causas, et aptans sublimes curribus leuibus, atando a las elevadas a carros ligeros; in caelum terramque seris, las siembras en el cielo y en la tierra, quas lege benigna facis reuerti conuersas ad te igne reduci , a las que por una ley benigna haces ser traídas vueltas hacia ti por fuego que hace volver. Da, pater, menti conscendere sedem augustam, concede padre a mi espíritu elevarse a tu augusta morada; da lustrare fontem boni, concede contemplar la fuente del bien; da animi luce reperta, concede a mi alma que ha encontrado la luz; defigere in te conspicuos uisus, fijar en ti sus brillantes miradas; Dissice nebulas et pondera terrenae molis, separa las nubes y los pesos de la masa terrestre; atque mica tuo splendore, y brilla con tu explendor; tu namque serenum, pues tu (eres) sereno; tu requies tranquilla piis, tú el descanso tranquilo para los piadosos; cernere te finis, comprenderte es el fin; principium, uector, dux, semita, terminus idem, principio, conductor, guía, sendero, termino a la vez.

Metrum 3, 9