CARMEN PHILOMELAICVM

Vox, philomela, tua cantus edicere cogit,
inde tui laudem rustica lingua canit.
Vox, philomela, tua citheras in carmine uincit
et superas miris musica flabra modis.
Vox, philomela, tua curarum semina pellit,
recreat et blandis anxia corda sonis.
Florea rura colis, herboso caespite gaudes,
frondibus arboreis pignera parua foues.
Cantibus ecce tuis recrepant arbusta canoris,
consonat ipsa suis frondea silua comis.
Iudice me cygnus et garrula cedat hirundo,
cedat et illustri psittacus ore tibi.
Nulla tuos umquam cantus imitabitur ales,
murmure namque tuo dulcia mella fluunt.
Dic ergo tremulos lingua uibrante susurros
et suaui liquidum gutture pange melos.
Porrige dulcisonas attentis auribus escas;
nolo tacere uelis, nolo tacere uelis.
Gloria summa tibi, laus et benedictio, Christe,
qui praestas famulis haec bona grata tuis.

Eugenius Toletanus (entre 600 y 606 – 657)
(In Anthologie bilingue de la poésie latine, Bibliothèque de la Pléiade, p. 940)

Laus vitae rusticae

Felix ille, gravi rerum quem pondere pressum,
semotum longe a strepitu, et popularibus undis,
interdum molli patrium rus accipit umbra,
liber ubi penitus curarum, animique solutus,
tantisper respiret, et aspera diluat urbis
tædia, civiles permutans rure tumultus.
Nam medio seu forte calor decedere soli
admoneat, cælo invitet ceu vesper aperto
lætari, summosque super se tollere montes,
ut se prospectu camporum oblectet amœno,
blanda fatigatam mulcebunt gaudia mentem;
ipse autem lucum seu fors errare per altum,
cum matutinæ rumpunt nemus omne volucres,
mugitusque boum de valle audire reducta,
cum pastæ sese referunt ad tecta iuvencæ,
seu flores lustrare, suos seu visere fontes,
seu villam curas malit differre per omnem,
nescio qua lætam captus dulcedine mentem,
insanos iam non aulæ, non urbis honores
respiciet. Nam plus silvæ rivique placebunt
et quæ pura venit, puro de rure, voluptas,
gramineusque torus, vel simplice somnus in herba,
quam foribus domus alta, pavimentoque superba
porticus, aut variis pictum laqueare figuris,
aut exquisitæ per tecta opulenta columnæ,
rupibus excisæ Mauris, Indove elephanto
atque illusæ auro, Belgisque tapetibus ædes.
Hunc ego, Saturno quondam regnante, putarim
mortales primos vivendi habuisse tenorem,
cum primæ quercus oracula prima ferebant.
Omne ævum in pratis, molli sub graminis herba,
ducebant, montesque suos, sua flumina norant.
Nondum Romanis rupes Tarpeia triumphis
dives erat : raræ, septem sub montibus, ibant
ad pastum pecudes, et vallis Aricia viles
vix bene pascebat, pratis Laurentibus, agnos.

René Rapin (1620-1687). Hortorum liber II. Nemus, v. 686-722
(in La lyre jésuite. Anthologie de poèmes latins (1620-1730). Droz. 1999. p. 198)

AD HERMIONEM, VT PAPILLAS CONTEGAT

Praedico, tege candidas papillas,
nec quaeras rabiem ciere amantum.
Me, quem frigida congelat senecta,
irritas male calfacisque: quare,
praedico, tege candidas papillas,
et pectus strophio tegente uinci.
Nam quid lacteolos sinus et ipsas
prae te fers sine linteo papillas?
An uis dicere: «Basia papillas
Et pectus nitidum suauiare?»
Vis num dicere: «Tange, tange, tracta?»
Tene incedere nudulis papillis?
Nudo pectore tene deambulare?
Hoc est dicere: «Posce, posce, trado»
hoc est ad uenerem uocare amantes.
Quare aut contege candidas papillas,
et pectus strophio decente uinci,
aut, senex licet, inuolabo in illas,
ut possim iuuenis tibi uideri.
Tithonum, Hermione, tuae papillae
possunt ad iuuenis uocare munus.

Iohannes Iouianus Pontanus (1429-1503)
HENDECASYLLABORVM SEV BAIARVM LIBRI. LIBER I, IV
(In Anthologie bilingue de la poésie latine, Bibliothèque de la Pléiade, p. 1246)

FIDES CONJUGALIS

Jacques Vanière (1664-1739)

Incorrupta sui conservant foedera lecti,

et nunquam, nisi conjugium mors impia solvat,

quam nidi sociam semel admisere, relinquunt.

Si superest, sponsaeque videt vir tristia fata,

longa memor damni viduo suspiria nido

tristis agit, lacrymis sponsam gemituque requirens.

Post ubi connubii mortisque excessit imago,

innuptam tota quaerit de gente columbam,

atque ut certa sui det amoris signa, volantem

assiduus sequitur; querulo[1] tum gutture flammas

explicat, et rostro[2] petit oscula, datque vicissim.

Tum levibus duram, simulata percitus[3] ira,

increpat pennis, et amico verberat ictu.

Saepe solum vertens ala pendente rotatur[4],

saepe gemit teneroque procus[5] blanditur amore.

Queis[6] tandem victa illecebris si foemina cedat,

casta ineunt  pariter stabili connubia pacto.

Praedium rusticum 1. XIII

FIDES CONJUGALIS

conservant incorrupta foedera sui lecti, et nunquam, nisi mors impia solvat conjugium, relinquunt sociam nidi, quam semel admisere. Si vir superset, videtque tristia fata sponsae, memor damni tristis agit longa suspiria viduo nido, requirens sponsam lacrymis gemituque. Post ubi imago connubii mortisque excessit, quaerit innuptam columbam de tota gente, atque ut det certa signa sui amoris, assiduus sequitur volantem; tum explicat flammas querulo gutture, et petit oscula rostro, datque vicissim. Tum, percitus simulata ira, increpat duram levibus pennis, et verberat amico ictu. Saepe vertens solum ala pendente rotatur, saepe gemit teneroque amore procus blanditur. Tandem si foemina victa cedat queis illecebris, ineunt pariter casta connubia stabili pacto.

---

[1] querulus, a, um: quejumbroso, plañidero, lastimero

[2] rostrum, i: pico de pájaro

[3] percitus, a, um (part-adj de percio) movido fuertemente, agitado, excitado

[4] roto, as, are, avi, atum: pasiva: moverse alrededor, dar vueltas

[5] procus, i: pretendiente, amante (Virg. Eneida XII, 27: me natam nulli ueterum sociare procorum fas erat)

[6] queis (arcaico): quibus