Taedium vitae

 

Lucrecio, De rerum natura, III, 1060-1070

exit saepe foras [1] magnis ex aedibus ille,                           1060
esse domi quem pertaesumst [2], subitoque [3] revertit,
quippe foris [4] nihilo [5] melius qui sentiat esse.
currit agens mannos [6] ad villam praecipitanter [7]
auxilium tectis quasi ferre ardentibus instans;
oscitat [8] extemplo [9], tetigit cum limina villae,                    1065
aut abit in somnum gravis atque oblivia [10] quaerit,
aut etiam properans urbem petit atque revisit.
hoc se quisque modo fugit, at quem scilicet, ut fit,
effugere haut [11] potis est [12]: ingratius haeret et odit
propterea, morbi quia causam non tenet aeger;              1070

[1] Foras: (adv.) fuera (con movimiento)
[2] Pertaedet, ere, taesum est: (verbo impersonal de sentimiento,  se construye con el acusativo de la persona que experimenta el sentimiento) está muy harto de estar en casa
[3] Subito: (adv.) de repente
[4] Foris: (adv.) fuera
[5] Nihilo: (delante de comparativo) en nada
[6] Mannus, i : caballo pequeño, poney
[7] Praecipitanter: (adv.) precipitadamente
[8] Oscito, as, are, avi, atum: abrir la boca, bostezar
[9] Extemplo: (adv.) al instante, tan pronto como
[10] Oblivium, i: (habitualmente en plural) olvido
[11] Haut = haud:
[12] Potis est = potest

Amistad

Catulo. Poema L

Hesterno, Licini, die otiosi                                           1
multum lusimus in meis tabellis,
ut convenerat [1] esse delicatos.
scribens versiculos uterque nostrum [2]
ludebat numero [3] modo hoc modo illoc,               5
reddens mutua per iocum atque vinum.
atque illinc [4] abii tuo lepore
incensus, Licini, facetiisque [5],
ut nec me miserum cibus iuvaret,
nec somnus tegeret quiete ocellos,                        10
sed toto indomitus furore [6] lecto
versarer [7] cupiens videre lucem,
ut tecum loquerer, simulque ut essem.
at defessa labore membra postquam
semimortua lectulo iacebant,                                    15
hoc, iucunde, tibi poema feci,
ex quo perspiceres meum dolorem.
nunc audax cave [8] sis, precesque nostras,
oramus, cave [9] despuas, ocelle [10],
ne poenas Nemesis [11] reposcat [12] a te.                  20
est vemens dea: laedere hanc caveto.

 

 

[1] convenio, (impersonal con infinitivo): conviene que, es lógico que
[2] uter nostrum : cada uno de nosotos dos
[3] numerus, i : (en poesía) pié métrico, (en prosa) ritmo
[4] illinc: de allí
[5] facetia, ae : broma
[6] furor, oris : delirio
[7] versarer, imperfecto de subjuntivo de versor : dar vueltas
[8] cave sis, guárdate de ser, no seas
[9] cave despuas, (no escupas desde arriba), no rechaces con desprecio
[10] ocellus, i, (diminutivo de oculus), termino de ternura
[11] Némesis: diosa griega de la justicia distributiva
[12] ne poenas Nemesis reposcat a te : que Némesis no te castigue

El imperativo futuro

Salazón del jamón

Salsura [1] pernarum [2] ofellae [3] Puteolanae [4]. Pernas sallire sic oportet in dolio [5] aut in seria [6]. Cum pernas emeris, ungulas earum praecidito [7]. Salis Romaniensis moliti in singulas semodius[8]. In fundo dolii aut seriae sale sternito [9], deinde pernam ponito [10], cutis [11] deorsum [12] spectet, sale obruito [13] totam. Deinde alteram insuper ponito, eodem modo obruito. Caveto [14] ne caro carnem tangat. Ita omnes obruito. Ubi iam omnes conposueris, sale insuper obrue [15], ne caro appareat; aequale facito [16]. Ubi iam dies quinque in sale fuerint, eximito [17] omnis cum suo sale. Quae tum summae [18] fuerint, imas [19] facito eodemque modo obruito et conponito. Post dies omnino XII pernas eximito et salem omnem detergeto [20] et suspendito [21] in vento biduum [22]. Die tertio extergeto [23] spongea bene, perunguito [24] oleo, suspendito in fumo biduum. Tertio die demito [25], perunguito oleo et aceto conmixto, suspendito in carnario [26]. Nec tinia [27] nec vermes [28] tangent.

Caton, De agri cultura, 162

[1] Salsura, ae – salazón
[2] Perna, ae – jamón, pernil
[3] Ofella, a – pequeño trozo de carne
[4] Puteolanus, a, um  – de Pouzzoli
[5] Dolium, i – gran vasija de barro o de madera donde se conservaba el vino, el aceite, el trigo
[6] Seria, ae – cántaro, jarro
[7] Praecidito : imperativo futuro de praecido : cortar
[8] Semodius, i – medio modio (medida de capacidad)
[9] Sternito – imperativo futuro de sterno : recubrir
[10] Ponito – imperativo futuro de pono : colocar
[11] Cutis, i, – piel
[12] Deorsum – hacia abajo
[13] Obruito – imperativo futuro de obruo : recubrir
[14] Caveto – imperativo futuro de caveo : tener cuidado
[15] Obrue – imperativo presente
[16] Facito – imperativo futuro
[17] Eximito – imperativo futuro de eximo : sacar, retirar
[18] Summus, a, um – en lo alto
[19] Imus, a, um – en el fondo
[20] Detergeto – imperativo futuro de detergeo: quitar enjugando
[21] Suspendito – imperativo futuro de suspendo : colgar
[22] Biduum, i – espacio de dos días
[23] Extergero – imperativo futuro de extergeo : limpiar, quitar limpiando
[24] Perunguito – imperativo futuro de perunguo : untar, embadurnar bien
[25] Demito – imperativo futuro de demo : quitar (de un lugar elevado)
[26] Carnarium, i – despensa donde se guarda la carne
[27] Tinia, ae = tinea, ae – polilla
[28] Vermis, is – gusano

Passer Lesbiae

Catulo, Poema II

Passer [1], deliciae [2] meae puellae,
quicum [3] ludere, quem in sinu tenere,
cui primum [4] digitum dare appetenti
et acris solet incitare morsus,
cum desiderio [5] meo nitenti [6]
carum nescio quid lubet [7] iocari
et solaciolum sui doloris,
credo ut tum grauis acquiescat ardor:
tecum ludere sicut ipsa possem
et tristis animi leuare curas!

Tam gratum est mihi quam ferunt puellae [8]
pernici [9] aureolum fuisse malum,
quod zonam [10] soluit diu ligatam.

 Catulo, Poema III

Lugete, o Veneres Cupidinesque,
et quantum est hominum venustiorum [11]:
passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae  meae puellae,
quem plus illa oculis suis amabat.
nam mellitus [12] erat suamque norat [13]
ipsam tam bene quam puella matrem,
nec sese a gremio illius movebat,
sed circumsiliens [14] modo huc modo illuc
ad solam dominam usque pipiabat.
qui [15] nunc it per iter tenebricosum
illuc, unde [16] negant redire quemquam.
at vobis male sit, malae tenebrae
Orci, quae omnia bella [17] devoratis:
tam bellum mihi passerem abstulistis.
o factum male! o miselle [18] passer!
tua nunc opera [19] meae puellae
flendo turgiduli [20] rubent ocelli.

 

[1] Passer, eris : pajarillo, gorrión
[2] Deliciae, arum:  esta palabra existe solo en plural ( pluralia tantum): encanto
[3] Quicum: (ablativo) con quien
[4] Primum digitum : la punta del dedo
[5] Desiderium, i : persona objeto de deseos (en referencia a Lesbia)
[6] Nitens, tis. Brillante, resplandeciente
[7] Lubet (libet) + dat. +infi. : (desiderio  meo nitenti  lubet  iocari : a la brillante persona objeto de mis deseos le gusta bromear)
[8] Puella pernix: se refiere a Atalante. Esta heroína había afirmado que solo tomaría por esposo a quien la venciese en la carrera. Todos los pretendientes fracasaron, salvo Hipomenes que triunfó gracias a una astucia: lanzó delante de Atalanta una manzana de oro que Afrodita le había dado;  la joven se demoró en recogerla y fue vencida.
[9] Pernix, icis: ágil, rápido
[10] Zona, ae, cintura
[11] Venustiorum: genitivo plural del comparativo de superioridad de venustus, a, um: lleno de gracia, de encanto, de hermosura. Acompaña a hominum y es un genitivo partitivo de quantum
[12] Mellitus : dulce como la miel
[13] Norat = noverat
[14] Circumsilio: saltar alrededor
[15] Qui : relativo con valor de demostrativo, “éste”
[16] Unde: adverbio relativo de lugar, su antecedente  es illuc
[17] Bellus, a, um diminutivo de bonus- benelus>benlus>bellus: bueno, delicado, bonito
[18] Misellus, a, um : diminutivo de miser, era, erum
[19] Opera tua : por tu causa
[20] Turgidulus, a, um : hinchado

Llanto de una vaca por el sacrifico de su ternero

Lucrecio. De rerum natura II, 352-366

Nam saepe ante deum vitulus [1] delubra [2] decora [3]
turicremas [4] propter mactatus [5] concidit [6] aras,
sanguinis expirans calidum de pectore flumen.
At mater viridis saltus [7] orbata [8] peragrans [9],                  355
novit [10] humi pedibus vestigia pressa bisulcis [11],
omnia convisens [12] oculis loca, si queat [13] usquam
conspicere [14] amissum fetum, completque [15] querellis
frondiferum nemus adsistens [16], et crebra revisit
ad stabulum, desiderio [17] perfixa [18] iuvenci [19].               360
Nec tenerae salices atque herbae rore [20] vigentes,
fluminaque illa queunt [21] summis labentia ripis
oblectare [22] animum subitamque avertere curam;
nec vitulorum aliae species per pabula [23] laeta
derivare queunt animum curaque levare :                                365
usque adeo quiddam proprium notumque requirit.

[1] Vitulus, i : ternero, novillo
[2] Delubrum, i : templo
[3] Decorus, a, um : bello, hermoso
[4] Turicremus, a, um : que quema incienso
[5] Macto, as, are, avi, atum : sacrificar
[6] Concido, is, ere, cidi : caer, desplomarse
[7] Saltus, us : pastos, pradera
[8] Orbo, as, are, avi, atum : privar de sus hijos a alguien
[9] Peragro, as, are, avi, atum : recorrer
[10] Nosco, is, ere, novi, notum : intentar reconocer
[11] Bisulcus, a, um : hendido, partido en dos
[12] Conviso, is, ere : examinar atentamente
[13] Queo, is, ire, ivi, itum : poder, ser capaz de
[14] Conspicio, , is, ere, spexi, spectum : divisar, descubrir
[15] Compleo, es, ere, plevi, pletum : llenar
[16] Adsisto, is, ere, stiti : colocarse, permanecer cerca
[17] Desiderium , i : añoranza, nostalgia
[18] Perfigo, is, ere, fixum : traspasar, atravesar
[19] Iuvencus, i : novillo
[20] Ros, roris : rocío
[21] Queo : se emplea frecuentemente con negación e infinitivo
[22] Oblecto, as, are, avi, atum : deleitar, divertir
[23] Pabulum, i : pasto