Cicéron, De diuinatione, II, IX, 22-24 y X, 25
Atque ego ne utilem quidem arbitror esse nobis futurarum rerum scientiam [1]. Quae enim uita fuisset Priamo, si ab adulescentia scisset quos euentus senectutis esset habiturus? Abeamus a fabulis, propiora uideamus. Clarissimorum hominum nostrae ciuitatis grauissimos exitus [2] in Consolatione conlegimus. Quid igitur? Vt omittamus superiores, Marcone Crasso putas utile fuisse tum, cum maxumis opibus fortunisque florebat, scire sibi [3] interfecto Publio filio exercituque deleto trans Euphratem cum ignominia et dedecore esse pereundum? An Cn. Pompeium censes tribus suis consulatibus, tribus triumphis, maximarum rerum gloria laetaturum fuisse, si sciret se in solitudine Aegyptiorum trucidatum iri [4] amisso exercitu, post mortem uero ea consecutura, quae sine lacrimis non possumus dicere ? Quid uero Caesarem putamus, si diuinasset fore ut [5] in eo senatu quem maiore ex parte ipse cooptasset, in curia Pompeia, ante ipsius Pompei simulacrum, tot centurionibus suis inspectantibus, a nobilissumis ciuibus, partim etiam a se omnibus rebus ornatis, trucidatus ita iaceret, ut ad eius corpus non modo amicorum, sed ne seruorum quidem quisquam accederet, quo cruciatu animi [6] uitam acturum fuisse? Certe igitur ignoratio futurorum malorum utilior est quam scientia. Nam illud quidem dici, praesertim a Stoicis, nullo modo potest: « Non isset [7] ad arma Pompeius, non transisset Crassus Euphratem, non suscepisset bellum ciuile Caesar ». Non igitur fatalis [8] exitus habuerunt. Vultis autem euenire [9] omnia fato: nihil ergo illis profuisset diuinare ; atque etiam omnem fructum uitae superioris perdidissent ; quid enim posset iis esse laetum exitus suos cogitantibus? Ita, quoquo [10] sese uerterint Stoici, iaceat necesse est omnis eorum sollertia [11]. Si enim id, quod euenturum est, uel hoc uel illo modo potest euenire, fortuna ualet plurimum; quae autem fortuita sunt, certa esse non possunt. Sin autem certum est quid quaque de re quoque tempore futurum sit, quid est quod me adiuuent haruspices? Cum res tristissumas portendi [12] dixerint, addunt ad extremum [13] omnia leuius casura [14] rebus diuinis [15] procuratis [16]. Si enim nihil fit extra fatum, nihil leuari re diuina potest..
http://www.laviedesclassiques.fr/article/sondages-ou-divination-n%C3%A9cessit%C3%A9-ou-probabilit%C3%A9
[1] Scientia, ae : conocimiento
[2] Exitus, us : muerte
[3] Sibi esse pereundum : Conjugación perifrástica pasiva. Se forma con el adjetivo verbal y el tiempo correspondiente del auxiliar sum; el sujeto agente va en dativo; indica obligación. “… saber que él debería morir…”
[4] Trucidatum iri : infinitivo futuro pasivo de trucido, matar cruelmente
[5] Fore ut iaceret : (lit. que sucederá que yacería…) que habría de yacer
[6] Cruciatus animi : aflicción, tormento espiritual
[7] Plusquamperfecto de subjuntivo de eo
[8] Fatalis, e : fijado por el destino
[9] Euenio : suceder ocurrir
[10] Quoquo : adv. en cualquier lugar
[11] Sollertia, ae : astucia, inventiva
[12] Portendi : infinitivo presente pasivo de portendo, anunciar, predecir
[13] Ad extremum: para el último momento, para concluir
[14] Casura : participio futuro activo de cado
[15] Res divina : ceremonia religiosa, ofrenda, sacrificio
[16] Participio perfecto pasivo de procuro, celebrar un sacrificio de purificación y de expiación
Nulla dies sine linea 