Tibulo, Libro I, Elegía X
La Edad de Oro
Quis fuit, horrendos primus qui protulit enses?
Quam ferus et vere ferreus ille fuit!
Tum caedes hominum generi, tum proelia nata,
tum brevior dirae mortis aperta via est.
An nihil ille miser meruit, nos ad mala nostra 5
vertimus, in saevas quod dedit ille feras?
Divitis [1] hoc vitium est auri, nec bella fuerunt,
faginus astabat [2] cum scyphus [3] ante dapes.
Non acies, non vallus erat, somnumque petebat
securus varias dux gregis inter oves. 10
Tunc mihi vita foret, Valgi [4], nec tristia nossem
arma nec audissem corde micante [5] tubam;
nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostis
haesura [6] in nostro tela gerit latere.
Apóstrofe a los dioses Lares
Sed patrii servate Lares: aluistis [7] et idem, 15
cursarem [8] vestros cum tener ante pedes.
Neu pudeat prisco vos esse e stipite [9] factos:
sic veteris sedes incoluistis avi.
Tum melius tenuere fidem, cum paupere cultu
stabat in exigua ligneus aede deus. 20
Hic placatus erat, seu quis libaverat [10] uva,
seu dederat sanctae spicea serta comae,
Atque aliquis voti compos [11] liba [12] ipse ferebat
postque comes purum filia parva favum [13].
At nobis aerata, Lares, depellite tela, [14] 25
* * ** * * * * * * * ** * * * * * * * * * * * * * * * * ** *
hostiaque e plena rustica porcus hara [15].
Hanc pura cum veste sequar myrtoque canistra [16]
vincta geram, myrto vinctus et ipse caput.
Sic placeam [17]vobis: alius sit fortis in armis
sternat [18] et adversos Marte favente duces, 30
ut mihi potanti possit sua dicere facta
miles et in mensa pingere castra mero.
Elogio de la vida campestre
Quis furor est atram bellis accersere [19] Mortem?
Inminet et tacito clam [20] venit illa pede.
Non seges est infra, non vinea culta, sed audax 35
cerberus et Stygiae navita turpis aquae;
Illic percussisque genis ustoque capillo
errat ad obscuros pallida turba lacus.
Quam potius laudandus hic est quem prole parata
occupat in parva pigra senecta [21] casa ! 40
Ipse suas sectatur [22] oves, at filius agnos,
et calidam fesso [23] conparat uxor aquam.
Sic ego sim, liceatque caput candescere [24] canis,
temporis et prisci facta referre senem.
Elogio de la paz
Interea pax arva colat. Pax candida primum 45
duxit aratores sub iuga curva Boves;
Pax aluit vites et sucos condidit uvae,
funderet ut nato testa paterna merum,
Pace bidens [25] vomerque [26] nitent, —at tristia duri
militis in tenebris occupat arma situs [27]— 50
rusticus e luco revehit, male sobrius [28] ipse,
uxorem plaustro progeniemque domum.
Sed Veneris tum bella calent, scissosque capillos
femina perfractas conqueriturque [29] fores ;
flet teneras obtusa [30] genas, sed victor et ipse 55
flet sibi dementes tam valuisse manus.
At lascivus Amor rixae mala verba ministrat,
inter et iratum lentus utrumque sedet.
A, lapis [31] est ferrumque, suam quicumque puellam
Verberat [32]: e caelo deripit ille deos. 60
Sit satis e membris tenuem rescindere vestem,
sit satis ornatus [33] dissoluisse comae,
sit lacrimas movisse satis: quater ille beatus
quo tenera irato flere puella potest.
Sed manibus qui saevus erit, scutumque sudemque 65
is gerat et miti [34] sit procul a Venere.
Invocación a la Paz
At nobis, Pax alma, veni spicamque teneto [35],
perfluat et pomis [36] candidus ante [37] sinus.
[1] Dives, itis; adj. y sust., rico, abundante
[2] Asto [adsto], as, are, astiti; erguirse, aparecer ante la vista
[3] Scyphus ; vaso, copa [para beber] Faginus, a, um; de haya
[4] Se refiere a G. Valgio Rufo, cónsul en el año 12 y poeta
[5] Corde micante; con el corazón estremecido (de temor)
[6] Haesura; participio futuro de haereo, rere, haesi, haesum; quedar clavado
[7] Alo, is, ere, alui, alitum o altum; alimentar
[8] Curso, as, are, avi, atum; (frec. de curro) correr a menudo
[9] Stipes, itis; estaca, palo, tronco, árbol
[10] Libare + ablativo; hacer libaciones con
[11] Compos voti; que ha visto realizado su deseo
[12] Libum, i; torta, pastel (de ofrendas o sacrificios)
[13] Favus, i; panal de miel
[14] Se supone una laguna en el texto después del verso 25, en la que se prometiera a los dioses Lares, protectores en la guerra, una ofrenda, si se volvía sano y salvo de la guerra. A los Lares se les solía ofrecer un cerdo
[15] Hara, ae; pocilga (para cerdos)
[16] Canistrum, i; canasto, canastilla, cesto
[17] Placeo, es, ere, cui, citum est; ser agradable
[18] Sterno, is, ere, stravi, stratum; abatir, hacer morder el polvo
[19] Arcesso (accerso), ere, ivi, itum; hacer venir, ir a buscar
[20] Clam; a escondidas
[21] Senecta, ae; vejez
[22] Sector, aris, ari, atus sum; (frec. De sequor); seguir, acompañar constantemente, guardar
[23] Fessus, a, um; fatigado
[24] Candesco, is, ere, dui; ponerse blanco
[25] Bidens, entis; azada de dos picos
[26] Vomer, eris; reja del arado
[27] Situs, us; moho, orín, herrumbe
[28] Male sobrius = ebrius
[29] Conqueror, ri, questus sum; quejarse de, deplorar
[30] Obtusus, a, um; insensible, sin agudeza,
[31] Lapis, idis; piedra
[32] Verbero, as, are, avi, atum; azotar, golpear
[33] Ornatus, us; adornos
[34] Mitis, e; dulce, suave: miti Venere
[35] Teneto: imperativo futuro
[36] Pomum, i; fruto, fruta
[37] Ante: Adv. delante, hacia delante