Retrato de una conspiradora

«Sed in iis erat Sempronia, quae multa saepe virilis audaciae facinora conmiserat. Haec mulier genere atque forma, praeterea viro atque liberis satis fortunata fuit; litteris Graecis et Latinis docta, psallere et saltare elegantius quam necesse est probae, multa alia, quae instrumenta luxuriae sunt. Sed ei cariora semper omnia quam decus atque pudicitia fuit; pecuniae an famae minus parceret, haud facile discerneres; lubido sic accensa, ut saepius peteret viros quam peteretur. Sed ea saepe antehac fidem prodiderat, creditum abiuraverat, caedis conscia fuerat; luxuria atque inopia praeceps abierat. Verum ingenium eius haud absurdum: posse versus facere, iocum movere, sermone uti vel modesto vel molli vel procaci; prorsus multae facetiae multusque lepos inerat.» Salustio, De Coniuratione Catilinae, XXV

“Pero entre éstas se encontraba Sempronia que a menudo había realizado unas acciones que demandaban la audacia de un hombre. Esta mujer fue muy afortunada por su cuna, su belleza además de por su marido y por sus hijos. Instruida en la letras griegas y romanas, conocía la música y la danza más de lo que es necesario a una mujer honesta, y poseía otros talentos que no sirven más que para inflamar la pasión. Pero todos los excesos eran apreciados por ella más que la decencia y el honor, y sería difícil decir si se preocupaba menos de su fortuna que de su reputación. De tal modo la pasión le excitaba que era ella la que solicitaba a los hombres más frecuentemente de lo que ella era solicitada por ellos. Desde hacía tiempo ella se había acostumbrado a faltar a su palabra, a negar una deuda contraída, a hacerse cómplice de cualquier crimen. Por el lujo y la escasez se había precipitado hasta el fondo del abismo. Pero su ingenio no carecía de encanto: ella sabía hacer versos, manejar la broma, usar de una conversación o modesta, o tierna o desvergonzada; en una palabra, había en ella mucha jovialidad y mucho encanto”

 

Consejos de Cicerón para la vejez

Senibus autem labores corporis minuendi, exercitationes animi etiam augendae videntur; danda vero opera, ut et amicos et iuventutem et maxime rem publicam consilio et prudentia quam plurimum adiuvent. Nihil autem magis cavendum est senectuti quam ne languori se desidiaeque dedat; luxuria vero cum omni aetati turpis, tum senectuti foedissima est; sin autem etiam libidinum intemperantia accessit, duplex malum est, quod et ipsa senectus dedecus concipit et facit adulescentium impudentiorem intemperantiam. De Officiis, I, 123

Resistendum (…) senectuti est, eiusque vitia diligentia compensanda sunt, pugnandum, tamquam contra morbum, sic contra senectutem, habenda ratio valetudinis, utendum exercitationibus modicis, tantum cibi et potionis adhibendum ut reficiantur vires, non opprimantur. Nec vero corpori solum subveniendum est, sed menti atque animo multo magis : nam haec quoque, nisi, tamquam lumini, oleum instilles, exstinguuntur senectute; et corpora quidem exercitationum defatigatione ingravescunt, animi autem se exercendo levantur. Cato Maior. De Senectute, 35, 36